شهادت جوخه ساحلی پازار

 

بنای یادبود شهید پازار در منطقه ریزه پازار، روستای شهادت ، منطقه جامی، شاخه غربی نهر فیرتینا واقع شده است. در طول جنگ جهانی اول، روسیه سرزمین های ترکیه را اشغال کرد و بسیاری از ترک های مسلمان توسط روس ها کشته شدند. در ژانویه ۱۹۱۶، روس ها از طریق قفقاز شروع به حمله به سرزمین های آناتولی کردند. قصد روس ها رسیدن به بیزانس باستان (روم) بود. چند سرباز عثمانی در منطقه باقی مانده بودند. ماموی زاده ممتاز فرمانده علی رضا بیگ که اهل در اصل آرتوین هوپا است از استانبول به جبهه آمد. پس از قانون نام خانوادگی، کاپیتان علی رضا بیگ به علی رضا بنلی تبدیل شد. آقای علی رضا از نوادگان لاز ماموی مصطفی اهل هوپا است. سروان علی رضا بیگ افراد زیادی از لاز، همشینلی و مردم محلی را در مدت کوتاهی سازماندهی کرد و اتحادیه ای متشکل از ۳ گردان تهیه کرد. نام اتحادیه واحدهای داوطلب تشکیلات مخصوصه بود. ضمناً اشاره کنیم که تشکیلات مخصوصه شاخه نظامی کمیته اتحاد و ترقی است. رئیس واحد تشکیلات مخصوصه معاون نایل بیگ ناخدا علی رضا بیگ بود. بعدها، علی رضا بیگ فرمانده هنگ تشکیلات مخصوصه شد. سربازان تشکیلات مخصوصه از طریق یگان ساحل دریای سیاه و فرماندهی هوایی لازستان به ارتش سوم وابسته بودند. در حالی که جنگ ادامه داشت، فرمانده سپاه یازدهم عبدالکریم پاشا به عنوان فرمانده ارتش سوم پس از محمود کمیل پاشا فعالیت می کرد. ارتش روسیه با ناوگانی متشکل از ۸ کشتی دائماً تمام ساحل را از دریا با سلاح های سنگین بمباران می کرد. جلوی روس ها در آرهاوی فیندیکلی نمی شد. روستای پیرینچلیک در کرانه شرقی نهر فیرتینا قرار دارد. نیروهای اصلی ترک در روستای پازار درنک (که قبلاً به نام روستای کوسکنوات شناخته می شد) در ساحل غربی رودخانه جمع شده بودند. فرماندهی این سربازان را سرگرد احمد توفیق از حلب و معاون فرمانده یگان ساحلی سرگرد اجم بر عهده داشتند. نیروهای ترکیه خط جدیدی از مقاومت و دفاع ایجاد کردند. نیروهای بین روستای پازار حمیدیه، روستای آردشن آکایا (روستای پلگیوات سابق) در شمال و چاملیهمشین آغیر چاملیجا در جنوب، سعی کردند از خط غربی نهر فرتینا محافظت کنند. در مورد سربازان روسی، دو گروهان در منطقه روستای روستای آشاغی دوراق و  روستای یوکاری دوراق (روستای ذیغم) در امتداد خط شرقی جریان فیرتینا به سمت جنوب (به سمت کوه های کاچکار) قرار داشتند. پل های قوسی در جریان فیرتینا برای عبور سربازان کافی نبود. به همین دلیل سربازان روسی تصمیم گرفتند خانه های چوبی روستاها را برچیده کنند. در معماری محلی، خانه های چوبی با سیستم بدون میخ و در هم تنیده ساخته می شدند. خانه ها توسط مردم محلی برچیده شد و درختان توسط غیرنظامیان به رودخانه منتقل شدند. سربازان روسی از طریق پل های قوسی و پل تازه ساخته شده به سمت غرب نهر فیرتینا عبور کردند. در حالی که روس ها با کشتی ها از دریا کوه ها را بمباران می کردند، روس ها عملیات زمینی را انجام می دادند. درگیری بین روس ها و ترک ها در روستای پازار شهیتلیک رخ داد. بسیاری از سربازان ترک و مجاهدین تشکیلات مخصوصه به شهادت رسیدند. پس از جنگ زمینی در ۴ مارس ۱۹۱۶، روس ها به تهاجم خود به سمت غرب ادامه دادند. علاوه بر این، تاریخ ها ۱۹ مارس ۱۹۱۶ میلادی را نشان می دادند. درگیری بین سربازان روسی و ترک‌ها در منطقه اردشن در اردشن باش محله (معروف به سیات) و روستای اردشن پیرینچلیک (قریه سابق سیفت) رخ داد. با اینکه یادمان شهید پازار در محدوده روستای شهید ولسوالی پازار قرار دارد، اما برای مردم محل حائز اهمیت است. وقتی از شهادت ریزه، شهید اردشن و شهید پازار یاد می شود، این اولین جایی است که به ذهن می رسد. فاصله بین فرودگاه شهادت پازارتقریبا ۲۱ کیلومتر است. فاصله بین شهدای پازار تا ییلاقیکلبه چوبی در ترکیه نجران کلبه سوئیسی آیدر تقریبا ۱۶ کیلومتر است. موقعیت شهادت پازار و مسیرهای نقشه شهادت پازار در زیر آمده است.

 

مسیرهای نقشه فرودگاه ریزه شهادت پازار
 

خانه های کلبه ریزه مسیرهای نقشه شهید بانگالو کلبه چوبی در ترکیه